Οδηγός καλλιέργειας βαμβακιού
Προτεινόμενοι τύποι:
1. Εισαγωγή
1.1.1 Παγκόσμια και Εθνική Σημασία
- Παγκόσμια Παραγωγή: Πάνω από 25 εκατομμύρια τόνοι ετησίως, με κύριες παραγωγικές χώρες τις ΗΠΑ, την Κίνα, την Ινδία και το Πακιστάν.
- Ελλάδα:
- Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με σημαντική παραγωγή βαμβακιού.
- Καλλιεργούνται περίπου 2,5 εκατομμύρια στρέμματα κυρίως στη Θεσσαλία, τη Στερεά Ελλάδα , τη Μακεδονία και τη Θράκη.
- Το 80–90% της παραγωγής εξάγεται, ενισχύοντας την εθνική οικονομία.
1.1.2 Χρήσεις του Βαμβακιού
- Ίνες :
- Κλωστοϋφαντουργία (ρούχα, υφάσματα, σάκοι).
- Παραγωγή βαμβακερού χαρτιού και φαρμακευτικών υλικών.
- Σπόροι:
- Ελαιοπαραγωγή (βαμβακέλαιο) για τρόφιμα, σαπούνια και καλλυντικά.
- Ζωοτροφές από βαμβακόπιτα, πλούσια σε πρωτεΐνες.
- Βιομηχανικές Χρήσεις:
- Παραγωγή βιοενέργειας από υπολείμματα (στελέχη, κάψες).
- Βιοδιασπώμενα προϊόντα και λιπάσματα.
1.2.2 Απαιτήσεις Ηλιοφάνειας και Υγρασίας
- Ηλιοφάνεια: Απαιτεί 10–12 ώρες ηλιοφάνειας ημερησίως για μέγιστη φωτοσυνθετική δραστηριότητα.
- Υγρασία:
- Το βαμβάκι αντέχει σε ξηρές συνθήκες, αλλά χρειάζεται επάρκεια υγρασίας κατά τη βλάστηση και την άνθηση.
- Υπερβολική υγρασία μπορεί να προκαλέσει ασθένειες.
2. Βοτανικά Χαρακτηριστικά και Φυσιολογία του Βαμβακιού
2.1.1 Ριζικό Σύστημα
- Βαθύ και πασσαλώδες με πλευρικές διακλαδώσεις.
- Φτάνει σε βάθος 1–1,5 m, εξασφαλίζοντας αντοχή στην ξηρασία.
- Αναπτύσσει δευτερογενείς ρίζες για απορρόφηση θρεπτικών στοιχείων από το επιφανειακό έδαφος.
2.1.2 Βλαστός και Κόμβοι
- Κύριος βλαστός: Όρθιος και ξυλώδης, ύψους 60–150 cm.
- Πλάγιες διακλαδώσεις με αναπτυγμένους κόμβους όπου σχηματίζονται τα άνθη.
- Στους κόμβους παράγονται τα καρποφόρα όργανα (κάψες).
2.1.3 Φύλλα
- Μεγάλα, παλαμοειδή με 3–5 λοβούς.
- Υψηλή περιεκτικότητα σε χλωροφύλλη για βέλτιστη φωτοσυνθετική ικανότητα.
- Πυκνό φύλλωμα που βοηθά στη συγκράτηση υγρασίας και προστατεύει το έδαφος από τη διάβρωση.
2.1.4 Άνθη
- Ερμαφρόδιτα άνθη, λευκά ή κιτρινωπά στην αρχή, που γίνονται ροζ ή κόκκινα μετά τη γονιμοποίηση.
- Αυτογονιμοποιούμενα, με ποσοστό γονιμοποίησης άνω του 95%.
- Ο σχηματισμός ανθέων ξεκινά 35–50 ημέρες μετά τη σπορά.
2.1.5 Καρπός (Κάψες)
- Κάψες ωοειδείς που περιέχουν 3–5 χώρους (κελιά) με 6–8 σπόρους το καθένα.
- Οι σπόροι καλύπτονται από ίνες μήκους 20–40 mm.
- Η ωρίμανση των καψών διαρκεί 45–60 ημέρες μετά την άνθηση.
2.2.1 Φύτρωμα και Ανάπτυξη Βλαστού (0–20 ημέρες)
- Ανάπτυξη ριζών και πρώτων φύλλων.
- Κρίσιμη φάση για τη θρέψη με φώσφορο (P) και άζωτο (N).
- Ευαίσθητο σε χαμηλές θερμοκρασίες και υγρασία εδάφους.
2.2.2 Ανάπτυξη Φύλλων και Κλαδιών (20–50 ημέρες)
- Ταχύτατη ανάπτυξη φύλλων και πλευρικών βλαστών.
- Δημιουργία κόμβων για άνθηση.
- Απαιτεί άζωτο (N) και κάλιο (K) για ενίσχυση της βλάστησης.
2.2.3 Ανθοφορία και Γονιμοποίηση (50–80 ημέρες)
- Έναρξη ανθοφορίας και σχηματισμός των πρώτων καψών.
- Μέγιστη ευαισθησία σε έλλειψη νερού και θρεπτικών στοιχείων.
- Σημαντική ενίσχυση με κάλιο (K) και ψευδάργυρο (Zn).
2.2.4 Σχηματισμός Καψών (80–120 ημέρες)
- Οι κάψες μεγαλώνουν και αρχίζουν να γεμίζουν με ίνες.
- Αυξημένες ανάγκες σε νερό και κάλιο για βελτίωση της ποιότητας ινών.
- Μείωση αζώτου για αποφυγή υπερβολικής βλάστησης.
2.2.5 Ωρίμανση και Άνοιγμα Καψών (120–150 ημέρες)
- Οι ίνες φτάνουν στο τελικό μήκος και βάρος.
- Οι κάψες ανοίγουν και οι ίνες είναι έτοιμες για συγκομιδή.
- Περιορισμός άρδευσης για ομοιόμορφη ξήρανση των καψών.
2.3.1 Φωτοσύνθεση και Απορρόφηση Θρεπτικών
- Το βαμβάκι είναι φυτό τύπου C3 με μέτρια φωτοσυνθετική ικανότητα.
- Χρειάζεται υψηλή ένταση ηλιακού φωτός για μέγιστη παραγωγή ενέργειας.
- Απαιτείται επάρκεια αζώτου και μαγνήσιο για υποστήριξη της φωτοσύνθεσης.
2.3.2 Ευαισθησία σε Περιβαλλοντικούς Παράγοντες
- Θερμοκρασία: Ευαισθησία σε χαμηλές θερμοκρασίες κατά τη βλάστηση και την ανθοφορία.
- Νερό: Χαμηλή αντοχή σε ξηρασία κατά την άνθηση και το σχηματισμό καψών.
2.3.3 Αντίδραση στη Λίπανση
- Το βαμβάκι εμφανίζει υψηλή ανταπόκριση σε ισορροπημένη λίπανση.
- Το άζωτο ενισχύει τη βλάστηση, ενώ το κάλιο βελτιώνει την ποιότητα των ινών.
- Η έλλειψη μικροστοιχείων (Zn, B) προκαλεί ανωμαλίες στην ανάπτυξη των ανθέων.
3. Προετοιμασία Εδάφους και Σπορά
3.1 Κατάλληλα Εδάφη και pH
Το βαμβάκι προτιμά εδάφη με:
- Καλή αποστράγγιση: Δεν αντέχει σε πλημμυρισμένο έδαφος.
- Βαθύ προφίλ: Για ανάπτυξη εκτεταμένου ριζικού συστήματος.
- Μέση σύσταση: Ιδανικά αμμώδη-πηλώδη ή αργιλοπηλώδη εδάφη.
- Βέλτιστο pH: 6,0–7,5.
Σημείωση:
- Σε όξινα εδάφη (pH <6,0) απαιτείται προσθήκη ασβέστη.
- Σε αλκαλικά εδάφη (pH >7,5) συνιστάται η χρήση οργανικών βελτιωτικών.
3.2 Προετοιμασία Εδάφους
Η προετοιμασία του εδάφους πρέπει να στοχεύει:
- Στη διάσπαση συμπιεσμένων στρωμάτων για καλύτερη διείσδυση των ριζών.
- Στη δημιουργία ομοιόμορφης επιφάνειας για τη σπορά.
- Στην ενσωμάτωση λιπασμάτων και εδαφοβελτιωτικών.
Βήματα Προετοιμασίας:
- Άροση:
- Βαθιά άροση στα 25–30 cm το φθινόπωρο για βελτίωση του αερισμού.
- Καλλιέργεια με Δισκοσβάρνα:
- Την άνοιξη για διάσπαση σβόλων και ισοπέδωση.
- Ενσωμάτωση Βασικής Λίπανσης:
- Προσθήκη φώσφορου (P) και καλίου (K) πριν τη σπορά.
- Ισοπέδωση:
- Προετοιμασία επιφάνειας για ομοιόμορφη σπορά και άρδευση.
3.3.1 Εποχή Σποράς
- Βέλτιστη Θερμοκρασία Εδάφους: 15–18°C (σταθερή σε βάθος 5–10 cm).
- Χρονικό Διάστημα:
- Νότια Ελλάδα: Τέλη Μαρτίου – Αρχές Απριλίου.
- Βόρεια Ελλάδα: Μέσα – Τέλη Απριλίου.
3.3.2 Βάθος Σποράς
- 3–5 cm, ανάλογα με την υγρασία του εδάφους.
- Σε αργιλώδη εδάφη: Προτιμάται μικρότερο βάθος.
- Σε αμμώδη εδάφη: Προτιμάται μεγαλύτερο βάθος για διατήρηση υγρασίας.
3.4 Επιλογή Ποικιλιών και Υβριδίων
Η επιλογή της κατάλληλης ποικιλίας εξαρτάται από:
- Τύπο Ίνας:
- Κοντόινες (25–28 mm): Υψηλές αποδόσεις, κατάλληλες για γενική χρήση.
- Μακρόινες (30–35 mm): Ποιότητα για ειδικές αγορές (π.χ. υψηλής αξίας υφάσματα).
- Αντοχή σε Ασθένειες:
- Υβρίδια ανθεκτικά σε Verticillium και Fusarium.
- Προσαρμογή στις Τοπικές Συνθήκες:
- Πρώιμες ποικιλίες για περιοχές με μικρή καλλιεργητική περίοδο.
4. Λίπανση και Θρέψη
4.1.1 Σημασία της Ισορροπημένης Λίπανσης
Η θρέψη του βαμβακιού πρέπει να καλύπτει:
- Απαιτήσεις ανάπτυξης: Ισχυρό ριζικό σύστημα, υγιείς βλαστοί και φύλλα.
- Σχηματισμό ανθέων και καψών: Επαρκή άνθηση και καλό γέμισμα των καρπών.
- Ποιότητα ινών: Βελτίωση μήκους, αντοχής και ομοιομορφίας των ινών.
- Αντοχή σε ασθένειες και στρες: Μείωση της ευαισθησίας σε αβιοτικούς και βιοτικούς παράγοντες.
4.1.2 Ειδικά Χαρακτηριστικά του Βαμβακιού Σχετικά με τη Λίπανση
- Ριζικό Σύστημα και Πρόσληψη Θρεπτικών:
- Το βαθύ ριζικό σύστημα επιτρέπει πρόσληψη θρεπτικών στοιχείων από τα κατώτερα στρώματα του εδάφους.
- Ωστόσο, απαιτεί υψηλές ποσότητες φωσφόρου (P) για πρώιμη ανάπτυξη και καλίου (K) για το σχηματισμό ινών.
- Αυξημένες Απαιτήσεις Καλίου (K):
- Το βαμβάκι έχει υψηλές ανάγκες σε κάλιο για τη διατήρηση της ποιότητας των ινών και την αντοχή σε ξηρασία και ασθένειες.
- Σταδιακή Απορρόφηση Θρεπτικών:
- Το 60–70% του άζωτου (N) απορροφάται κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας και της ανάπτυξης των καψών.
- Τα ιχνο στοιχεία (Zn, B) απαιτούνται κυρίως στα στάδια γονιμοποίησης και σχηματισμού ινών.
- Αντίδραση στη Λίπανση με Μικροστοιχεία:
- Το βαμβάκι εμφανίζει υψηλή ανταπόκριση στη χορήγηση μικροστοιχείων όπως το βόριο (B) και ο ψευδάργυρος (Zn), ειδικά σε ελαφριά ή αμμώδη εδάφη.
4.1.3 Στρατηγική Λίπανσης Ανά Στάδιο Ανάπτυξης
Στάδιο Ανάπτυξης | Κύριες Ανάγκες Θρέψης | Βασικά Θρεπτικά Στοιχεία |
Βλάστηση και Ανάπτυξη Βλαστών | Ρίζωμα, φύλλα και σχηματισμός κόμβων. | Άζωτο (N), Φώσφορος (P), Ψευδάργυρος (Zn) |
Ανθοφορία και Γονιμοποίηση | Σχηματισμός ανθέων και καρπών. | Κάλιο (K), Βόριο (B), Άζωτο (N) |
Σχηματισμός και Ανάπτυξη Καψών | Ανάπτυξη κάψας, γέμισμα ινών και μεταφορά σακχάρων. | Κάλιο (K), Μαγνήσιο (Mg), Άζωτο (N) |
Ωρίμανση και Άνοιγμα Καψών | Ξήρανση, σταθεροποίηση ινών και βελτίωση ποιότητας. | Κάλιο (K), Θείο (S) |
4.1.5 Ρυθμός Πρόσληψης Θρεπτικών
- Το βαμβάκι απορροφά το 60–70% του συνολικού αζώτου (N) μεταξύ του σταδίου άνθησης και του σχηματισμού καψών.
- Το 90% του φωσφόρου (P) απορροφάται στα πρώτα 50–60 ημέρες ανάπτυξης.
- Το 80% του καλίου (K) απαιτείται μετά την άνθηση, υποστηρίζοντας την ανάπτυξη ινών.
4.1.6 Προβλήματα από Ανισορροπίες Λίπανσης
- Περίσσεια Αζώτου (N):
- Υπερβολική βλάστηση και καθυστερημένη ωρίμανση.
- Μειωμένη ποιότητα ινών και αύξηση ευπάθειας σε ασθένειες.
- Έλλειψη Καλίου (K):
- Χαμηλή αντοχή των φυτών και κακή ποιότητα ινών.
- Έλλειψη Φωσφόρου (P):
- Αργή ανάπτυξη ριζών και μειωμένη παραγωγή ανθέων.
- Ανεπάρκεια Βορίου (B):
- Παραμορφώσεις στα άνθη και ανώμαλη ανάπτυξη καψών.
4.2 Θρεπτικές Ανάγκες και Μακροστοιχεία
Το βαμβάκι χαρακτηρίζεται από υψηλές απαιτήσεις σε μακροστοιχεία (N, P, K) και ευαισθησία σε ανεπάρκειες μικροστοιχείων (Zn, B, Mg, S).
4.2.1 Άζωτο (N)
Ρόλος του Αζώτου στο Βαμβάκι:
- Ενισχύει τη βλαστική ανάπτυξη και τη φωτοσύνθεση.
- Βοηθά στη δημιουργία βλαστών και ανθέων κατά τη φάση της ανθοφορίας.
- Συμβάλλει στην σύνθεση πρωτεϊνών και στην ανάπτυξη των ινών.
- Προωθεί την παραγωγή χλωροφύλλης για μέγιστη ενεργειακή απόδοση.
Απαιτήσεις σε Άζωτο (N):
Στάδιο Ανάπτυξης | Δόση (κιλά/στρέμμα) | Στόχος Εφαρμογής |
Βασική Εφαρμογή (Πριν τη Σπορά) | 5–6 | Ριζική ανάπτυξη και έναρξη βλαστικής ανάπτυξης. |
Πρώτη Επιφανειακή (30–40 ημέρες) | 4–5 | Προώθηση φύλλων και ανάπτυξη κόμβων πριν την ανθοφορία. |
Δεύτερη Επιφανειακή (60–70 ημέρες) | 3–4 | Στήριξη ανθοφορίας και πρώιμου σχηματισμού καψών. |
Τρίτη Επιφανειακή (80–90 ημέρες) | 2–3 | Βελτίωση του γεμίσματος και της ωρίμανσης των καψών. |
Προβλήματα από Ανισορροπία Αζώτου:
- Έλλειψη (N):
- Μείωση ανάπτυξης φύλλων και ριζών.
- Χλωρωτικά φύλλα και μικρές, άδειες κάψες.
- Πλεόνασμα (N):
- Υπερβολική βλάστηση και καθυστέρηση ωρίμανσης.
- Μειωμένη ποιότητα ινών και αυξημένος κίνδυνος ασθενειών (π.χ. Verticillium).
4.2.2 Φώσφορος (P)
Ρόλος του Φωσφόρου στο Βαμβάκι:
- Προάγει την ανάπτυξη του ριζικού συστήματος στα πρώτα στάδια ανάπτυξης.
- Συμβάλλει στη δημιουργία ανθέων και την γονιμοποίηση.
- Ενισχύει την ενεργειακή μεταφορά μέσω ATP για μεταβολικές διαδικασίες.
- Υποστηρίζει την πρώιμη ωρίμανση των καψών.
Απαιτήσεις σε Φώσφορο (P):
Στάδιο Ανάπτυξης | Δόση (κιλά/στρέμμα) | Στόχος Εφαρμογής |
Βασική Λίπανση (Πριν τη Σπορά) | 3–5 | Ριζική ανάπτυξη και εγκατάσταση καλλιέργειας. |
Επιφανειακή (30–50 ημέρες) | 1–2 | Υποστήριξη ανθοφορίας και σχηματισμού ανθέων και καρπών. |
Προβλήματα από Ανισορροπία Φωσφόρου:
- Έλλειψη (P):
- Καθυστέρηση στην ανάπτυξη ριζών και σχηματισμό ανθέων.
- Μικρότερα φύλλα και μειωμένη φωτοσύνθεση.
- Πλεόνασμα (P):
- Ανταγωνισμός με ιχνοστοιχεία (π.χ. Zn), μειώνοντας την απορρόφησή τους.
4.2.3 Κάλιο (K)
Ρόλος του Καλίου στο Βαμβάκι:
- Βελτιώνει την ποιότητα των ινών (αντοχή, μήκος, ομοιομορφία).
- Ενισχύει την αντοχή στο στρες (ξηρασία, ασθένειες).
- Ρυθμίζει τη μεταφορά σακχάρων από τα φύλλα προς τις κάψες.
- Προστατεύει το φυτό από πλάγιασμα και μυκητολογικές προσβολές.
Απαιτήσεις σε Κάλιο (K):
Στάδιο Ανάπτυξης | Δόση (κιλά/στρέμμα) | Στόχος Εφαρμογής |
Βασική Λίπανση (Πριν τη Σπορά) | 8–10 | Ριζική ανάπτυξη και πρώιμη ενίσχυση βλαστών. |
Πρώτη Επιφανειακή (50–60 ημέρες) | 5–6 | Σχηματισμός και ανάπτυξη καψών, υποστήριξη ανθοφορίας. |
Δεύτερη Επιφανειακή (80–100 ημέρες) | 3–4 | Γέμισμα ινών και βελτίωση ποιότητας. |
Προβλήματα από Ανισορροπία Καλίου:
- Έλλειψη (K):
- Κακή ποιότητα ινών (μικρό μήκος, χαμηλή αντοχή).
- Μείωση παραγωγής και αυξημένη ευαισθησία σε ασθένειες.
- Πλεόνασμα (K):
- Περιορισμένη απορρόφηση ασβεστίου (Ca) και μαγνησίου (Mg).
4.2.4 Συμπληρωματικά Μακροστοιχεία
Μαγνήσιο (Mg):
- Ρόλος: Συμμετέχει στη σύνθεση χλωροφύλλης και μεταφορά σακχάρων.
- Έλλειψη: Κιτρίνισμα παλαιών φύλλων (μεσοφύλλια χλώρωση).
- Δόση: 1–2 κιλά Mg/στρέμμα ως θειικό μαγνήσιο.
Θείο (S):
- Ρόλος: Σύνθεση πρωτεϊνών και ενίσχυση της αντοχής.
- Έλλειψη: Χλώρωση των νεαρών φύλλων και μείωση παραγωγικότητας.
Δόση: 1–2 κιλά S/στρέμμα ως θειικό αμμώνιο.
4.3.1 Πρόγραμμα Βασικής Λίπανσης (Πριν τη Σπορά)
Στόχος:
- Προώθηση ισχυρού ριζικού συστήματος και αρχικής ανάπτυξης.
- Παροχή φωσφόρου και καλίου για τα πρώτα στάδια ανάπτυξης.
Θρεπτικό Στοιχείο | Δόση (κιλά/στρέμμα) | Μέθοδος Εφαρμογής |
Άζωτο (N) | 5–6 | Ενσωμάτωση στο έδαφος πριν τη σπορά. |
Φώσφορος (P₂O₅) | 3–5 | Εφαρμογή 5–7 cm κάτω από τη γραμμή σποράς. |
Κάλιο (K₂O) | 8–10 | Ενσωμάτωση με όργωμα για καλύτερη διάχυση. |
Μαγνήσιο (Mg) | 1–2 | Προσθήκη σε ελλειμματικά εδάφη. |
Θείο (S) | 1–2 | Συνδυασμός με θειικά λιπάσματα (θειικό κάλιο). |
Σημείωση: Σε όξινα εδάφη, συνιστάται η προσθήκη ασβεστίου (Ca) για βελτίωση του pH και της δομής του εδάφους.
4.3.2 Πρόγραμμα Επιφανειακής Λίπανσης (Βλαστική Ανάπτυξη)
Στόχος:
- Ενίσχυση της φυλλικής ανάπτυξης, σχηματισμού κόμβων και ανθοφορίας.
- Υποστήριξη των πρώτων καψών και μείωση του στρες από ξηρασία.
Στάδιο Ανάπτυξης | Άζωτο (N) | Κάλιο (K₂O) | Ειδικές Εφαρμογές |
20–30 ημέρες (4–6 φύλλα) | 4–5 κιλά | 3–4 κιλά | Ψευδάργυρος (Zn): 150–200 g/στρέμμα, διαφυλλική εφαρμογή. |
40–50 ημέρες (πριν την άνθηση) | 4–5 κιλά | 3–4 κιλά | Βόριο (B): 100–150 g/στρέμμα, για ενίσχυση ανθοφορίας. |
60–70 ημέρες (σχηματισμός καψών) | 3–4 κιλά | 4–5 κιλά | Θείο (S): 100–150 g/στρέμμα, για ποιότητα ινών. |
Ειδικές Συστάσεις:
- Το άζωτο (N) πρέπει να εφαρμόζεται σε 2–3 δόσεις για σταδιακή υποστήριξη ανάπτυξης.
- Το κάλιο (K) πρέπει να είναι διαθέσιμο από τη φάση ανθοφορίας και έπειτα για βελτίωση των ινών.
- Διαφυλλικές εφαρμογές μικροστοιχείων (Zn, B) ενισχύουν τη γονιμοποίηση και μειώνουν την πτώση των ανθέων.
4.3.3 Πρόγραμμα Λίπανσης για Σχηματισμό Καψών και Ωρίμανση
Στόχος:
- Υποστήριξη του γεμίσματος των καψών και βελτίωση της ποιότητας των ινών.
- Σταθεροποίηση του φυτού και μείωση της ευαισθησίας σε ασθένειες.
Στάδιο Ανάπτυξης | Άζωτο (N) | Κάλιο (K₂O) | Ειδικές Εφαρμογές |
80–90 ημέρες (γεμίσματα καψών) | 2–3 κιλά | 3–4 κιλά | Μαγνήσιο (Mg): 200–300 g/στρέμμα, για ενίσχυση φωτοσύνθεσης. |
100–120 ημέρες (ωρίμανση καψών) | 1–2 κιλά | 2–3 κιλά | Θείο (S): 100–150 g/στρέμμα για ποιότητα και σταθερότητα. |
Σημείωση:
- Σε αυτή τη φάση, οι εφαρμογές αζώτου περιορίζονται για αποφυγή καθυστέρησης ωρίμανσης.
- Το κάλιο πρέπει να παραμείνει σε υψηλά επίπεδα για διατήρηση της ποιότητας των ινών.
4.3.4 Διαφυλλική Λίπανση και Ειδικές Εφαρμογές
1. Ψευδάργυρος (Zn):
- Ρόλος: Βελτίωση ριζοβολίας, ενίσχυση ανθέων.
- Δόση: 150–200 g/στρέμμα κατά την ανάπτυξη φύλλων.
2. Βόριο (B):
- Ρόλος: Ενίσχυση γονιμοποίησης και σχηματισμού καψών.
- Δόση: 100–150 g/στρέμμα πριν την άνθηση.
3. Μαγνήσιο (Mg):
- Ρόλος: Φωτοσύνθεση και μεταφορά σακχάρων στις ίνες.
- Δόση: 200–300 g/στρέμμα στη φάση γεμίσματος καψών.
4. Θείο (S):
- Ρόλος: Σύνθεση πρωτεϊνών και βελτίωση αντοχής.
- Δόση: 100–150 g/στρέμμα σε κρίσιμα στάδια ανάπτυξης.
4.4 Χρήση Ιχνοστοιχείων και Διαφυλλική Θρέψη
Τα μικροστοιχεία παίζουν καθοριστικό ρόλο στη θρέψη του βαμβακιού, καθώς επηρεάζουν τη γονιμότητα, την ανάπτυξη των ανθέων, τον σχηματισμό καψών και την ποιότητα των ινών. Παρότι απαιτούνται σε μικρές ποσότητες, οι ελλείψεις τους μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές απώλειες στην απόδοση και την ποιότητα.
Η διαφυλλική θρέψη είναι μια αποτελεσματική μέθοδος παροχής ιχνοστοιχείων, καθώς επιτρέπει την άμεση απορρόφησή τους από τα φύλλα, ειδικά σε περιόδους έντονου στρες ή χαμηλής διαθεσιμότητας στο έδαφος.
4.4.1 Ρόλος και Σημασία των Ιχνοστοιχείων
1. Ψευδάργυρος (Zn)
- Ρόλος:
- Ρυθμίζει τη σύνθεση ενζύμων και αυξινών για την ανάπτυξη ριζών και βλαστών.
- Συμβάλλει στη δημιουργία ανθέων και στην παραγωγή σπόρων.
- Ενισχύει τη σύνθεση χλωροφύλλης και την απορρόφηση άλλων στοιχείων.
- Συμπτώματα Έλλειψης:
- Κιτρίνισμα των φύλλων (μεσοφύλλια χλώρωση).
- Καθυστέρηση ανάπτυξης και μείωση ανθέων.
- Δόση και Εφαρμογή:
- Διαφυλλική εφαρμογή: 150–200 g/στρέμμα κατά την ανάπτυξη φύλλων.
- Βασική εφαρμογή: 0,5–1 kg Zn/στρέμμα σε μορφή θειικού ψευδαργύρου ή χηλικών ενώσεων.
2. Βόριο (B)
- Ρόλος:
- Απαραίτητο για τη γονιμοποίηση, τον σχηματισμό καψών και την ανάπτυξη των ινών.
- Ρυθμίζει τη μεταφορά σακχάρων και την ανάπτυξη των κυτταρικών τοιχωμάτων.
- Συμπτώματα Έλλειψης:
- Παραμορφώσεις και πτώση ανθέων.
- Κακή ανάπτυξη καψών και χαμηλή ποιότητα ινών.
- Δόση και Εφαρμογή:
- Διαφυλλική εφαρμογή: 100–150 g B/στρέμμα λίγο πριν την άνθηση.
- Βασική εφαρμογή: 0,2–0,3 kg B/στρέμμα σε ελλειμματικά εδάφη.
3. Μαγνήσιο (Mg)
- Ρόλος:
- Κύριο στοιχείο της χλωροφύλλης για τη φωτοσύνθεση.
- Υποστηρίζει τη μεταφορά σακχάρων στις ίνες και το σχηματισμό ινών υψηλής ποιότητας.
- Συμπτώματα Έλλειψης:
- Μεσοφύλλια χλώρωση στα παλαιότερα φύλλα.
- Μειωμένη ανάπτυξη καψών και πτώση φύλλων.
- Δόση και Εφαρμογή:
- Διαφυλλική εφαρμογή: 200–300 g Mg/στρέμμα με τη μορφή θειικού μαγνησίου.
- Βασική εφαρμογή: 1–2 kg Mg/στρέμμα σε ελλειμματικά εδάφη.
4. Θείο (S)
- Ρόλος:
- Σύνθεση πρωτεϊνών και ενζύμων για την ανάπτυξη των καψών και των ινών.
- Ενίσχυση της αντοχής σε ασθένειες και περιβαλλοντικό στρες.
- Συμπτώματα Έλλειψης:
- Χλώρωση των νεότερων φύλλων.
- Μειωμένη αντοχή σε στρες και υποβάθμιση της ποιότητας των ινών.
- Δόση και Εφαρμογή:
- Διαφυλλική εφαρμογή: 100–150 g S/στρέμμα κατά την άνθηση.
- Βασική εφαρμογή: 1–2 kg S/στρέμμα σε θειική μορφή.
4.4.2 Διαφυλλική Θρέψη – Στρατηγική Εφαρμογής
Πλεονεκτήματα Διαφυλλικής Θρέψης:
- Άμεση Διόρθωση Ελλείψεων:
- Αποτελεσματική όταν η απορρόφηση από το έδαφος είναι μειωμένη λόγω pH ή ξηρασίας.
- Συμπληρωματική Θρέψη :
- Υποστήριξη των φυτών κατά την άνθηση, τη γονιμοποίηση και το γέμισμα των καψών.
- Αύξηση Απόδοσης και Ποιότητας:
- Βελτίωση της σύνθεσης των ινών και μείωση των απωλειών παραγωγής.
Στάδια και Προτάσεις Εφαρμογής:
Στάδιο Ανάπτυξης | Μικροστοιχεία και Δόσεις | Στόχος |
20–30 ημέρες (φυλλική ανάπτυξη) | Zn: 150–200 g/στρ., Mg: 200–300 g/στρ. | Ανάπτυξη βλαστών και ενίσχυση φωτοσύνθεσης. |
40–50 ημέρες (άνθηση) | B: 100–150 g/στρ., Zn: 150–200 g/στρ., S: 100–150 g/στρ. | Υποστήριξη ανθοφορίας και σχηματισμού ανθέων. |
60–70 ημέρες (σχηματισμός καψών) | K: 3–4 κιλά/στρ., Mg: 200–300 g/στρ., S: 100–150 g/στρ. | Ενίσχυση γεμίσματος καψών και βελτίωση ποιότητας ινών. |
5. Άρδευση και Διαχείριση Νερού
5.1.1 Συνολική Κατανάλωση Νερού
- Το βαμβάκι απαιτεί 600–800 mm/καλλιεργητική περίοδο (6.000–8.000 m³/ha).
- Κατανάλωση νερού ανά στάδιο ανάπτυξης:
Στάδιο Ανάπτυξης | Απαιτήσεις Νερού (mm/ημέρα) | Ευαισθησία στη Ξηρασία |
Βλάστηση (0–20 ημέρες) | 2–3 | Μέτρια – απαραίτητη υγρασία για ρίζες. |
Ανάπτυξη φύλλων (20–40 ημέρες) | 4–5 | Υψηλή – υποστήριξη βλάστησης. |
Άνθηση (40–60 ημέρες) | 6–7 | Πολύ υψηλή – κρίσιμο στάδιο παραγωγής. |
Σχηματισμός και Γέμισμα Καψών | 7–8 | Πολύ υψηλή – απαιτήσεις για ποιότητα. |
Ωρίμανση (80–100 ημέρες) | 3–4 | Χαμηλή – σταδιακή μείωση για ξήρανση. |
5.1.2 Ευαισθησία του Βαμβακιού στη Ξηρασία
- Κρίσιμα Στάδια:
- Άνθηση και σχηματισμός καψών είναι τα πιο ευαίσθητα στάδια σε έλλειψη νερού.
- Συνέπειες Ξηρασίας:
- Πτώση ανθέων και καψών.
- Κακή ποιότητα ινών και μείωση αποδόσεων.
- Προτεινόμενη Διαχείριση:
- Συχνές και μικρές αρδεύσεις κατά τη φάση ανθοφορίας.
5.3 Υδρολίπανση (Fertigation)
Η υδρολίπανση συνδυάζει την άρδευση με τη θρέψη, προσφέροντας:
- Ελεγχόμενη παροχή θρεπτικών στοιχείων απευθείας στις ρίζες.
- Αύξηση απόδοσης λιπασμάτων μέσω βέλτιστης διάχυσης.
- Μείωση του κόστους εφαρμογής λιπασμάτων και νερού.
Εφαρμογές Υδρολίπανσης:
- Άζωτο (N): Σταδιακή εφαρμογή σε μικρές δόσεις κατά την άνθηση και το γέμισμα των καψών.
- Κάλιο (K): Ενίσχυση σε κρίσιμα στάδια για ανάπτυξη καψών και ποιότητα ινών.
- Μικροστοιχεία (Zn, B): Προσθήκη μέσω υδρολίπανσης ή διαφυλλικής εφαρμογής για άμεση απορρόφηση.
7. Συγκομιδή και Αποθήκευση
7.1.1 Καθορισμός Χρόνου Συγκομιδής
- Βέλτιστο Στάδιο Συγκομιδής:
- Όταν έχει ανοίξει το 60–70% των καψών.
- Εξασφαλίζει υψηλή ποιότητα ινών και ελαχιστοποίηση απωλειών.
- Ένδειξη Ωρίμανσης:
- Τα φύλλα αρχίζουν να κιτρινίζουν και να πέφτουν φυσικά.
- Οι ίνες αποκτούν πλήρη ανάπτυξη και ελαστικότητα.
- Κίνδυνοι από Καθυστέρηση:
- Απώλειες παραγωγής λόγω καιρικών συνθηκών (βροχές, άνεμοι).
- Υποβάθμιση της ποιότητας των ινών από ρυπάνσεις (χώμα, φύλλα).
7.3 Αποφύλλωση (Defoliation)
Η αποφύλλωση εφαρμόζεται πριν τη μηχανική συγκομιδή για την αφαίρεση των φύλλων.
Πλεονεκτήματα:
- Διευκολύνει τη συγκομιδή και μειώνει τις ρυπάνσεις (φύλλα, χώματα).
- Βελτιώνει την ποιότητα των ινών και την απόδοση μηχανών καθαρισμού.
- Βοηθά στην ομοιόμορφη ωρίμανση του αγροτεμαχίου. ( πρωίμιση )