Οδηγός καλλιέργειας ηλίανθου
Προτεινόμενοι τύποι:
1. Εισαγωγή
1.1.1 Παγκόσμια και Εθνική Σημασία
- Παγκόσμια Παραγωγή: Περισσότεροι από 50 εκατομμύρια τόνοι ετησίως.
- Κυριότερες Παραγωγικές Χώρες:
- Ουκρανία, Ρωσία, Αργεντινή, Κίνα, Ηνωμένες Πολιτείες.
- Ελλάδα:
- Καλλιεργούνται περίπου 000 στρέμματα, με υψηλή συγκέντρωση στη Βόρεια Ελλάδα.
- Η Ελλάδα αποτελεί βασικό παραγωγό πρώτης ύλης για βιοκαύσιμα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
1.1.2 Χρήσεις του Ηλίανθου
- Φυτικό Έλαιο:
- Χρήση στη βιομηχανία τροφίμων (μαγειρικό λάδι, μαργαρίνες).
- Παραγωγή βιοντίζελ ως ανανεώσιμη πηγή ενέργειας.
- Ζωοτροφές:
- Χρήση του υπολείμματος (ηλιόπιτα) για πλούσιες σε πρωτεΐνες ζωοτροφές.
- Καλλυντικά και Φαρμακευτικά Προϊόντα:
- Χρήση ελαίου σε καλλυντικά και δερματολογικά προϊόντα.
- Βιομάζα:
- Υπολείμματα καλλιέργειας για παραγωγή ενέργειας και εδαφοβελτιωτικά.
1.2.1 Θερμοκρασιακές Απαιτήσεις
- Ελάχιστη Θερμοκρασία Φυτρώματος: 6–8°C.
- Βέλτιστη Θερμοκρασία Ανάπτυξης: 20–26°C.
- Μέγιστη Αντοχή: Έως 38–40°C, αλλά με επάρκεια υγρασίας στο έδαφος.
1.2.2 Απαιτήσεις Ηλιοφάνειας
- Ο ηλίανθος ή ηλιοτρόπιο απαιτεί 8–12 ώρες ηλιοφάνειας ημερησίως για βέλτιστη ανάπτυξη.
- Υψηλή φωτοσυνθετική ικανότητα, ειδικά σε περιοχές με έντονη ηλιοφάνεια.
1.2.3 Απαιτήσεις Υγρασίας
- Ανθεκτικός στην ξηρασία λόγω βαθύρριζου συστήματος.
- Χρειάζεται επαρκή υγρασία κατά τα κρίσιμα στάδια ανθοφορίας και γεμίσματος των σπόρων.
- Ευαίσθητος σε υπερβολική υγρασία που οδηγεί σε ανάπτυξη μυκήτων.
1.2.4 Ζώνες Καλλιέργειας στην Ελλάδα
- Θράκη (Έβρος, Ροδόπη): Ιδανική για παραγωγή βιοντίζελ λόγω μεγάλων εκτάσεων.
- Μακεδονία (Σέρρες, Κιλκίς): Κατάλληλη για ποικιλίες υψηλής περιεκτικότητας σε έλαιο.
- Θεσσαλία: Καλλιέργεια για ζωοτροφές και παραγωγή σπόρων.
1.3 Πλεονεκτήματα Καλλιέργειας Ηλίανθου
- Αποδοτικότητα:
- Αποδόσεις έως 300–500 kg/στρέμμα σπόρων.
- Αντοχή στην Ξηρασία:
- Κατάλληλος για περιοχές με χαμηλή βροχόπτωση.
- Συμβολαιακή Γεωργία:
- Εξασφαλισμένη απορρόφηση παραγωγής μέσω συμβολαίων με εταιρείες βιοντίζελ.
- Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας:
- Χρήση ως πρώτη ύλη για βιοκαύσιμα και μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος.
- Αναγεννητική Καλλιέργεια:
- Βελτιώνει τη δομή του εδάφους και ενσωματώνεται σε αμειψισπορά με σιτηρά ή ψυχανθή.
Βοτανικά Χαρακτηριστικά και Φυσιολογία του Ηλίανθου
2.1.1 Ριζικό Σύστημα
- Πασσαλώδες και βαθύ ριζικό σύστημα με κύρια ρίζα που φτάνει έως και 2–3 μέτρα βάθος, εξασφαλίζοντας αντοχή στην ξηρασία.
- Πλευρικές ρίζες με μεγάλη εξάπλωση, που αυξάνουν την απορρόφηση θρεπτικών στοιχείων και νερού.
2.1.2 Βλαστός
- Όρθιος και ισχυρός, ύψους 1,5–3,5 μέτρων (ανάλογα με την ποικιλία).
- Κυλινδρικός και χνουδωτός για προστασία από απώλειες νερού λόγω εξάτμισης.
- Αναπτύσσεται με κατευθυνόμενη ανάπτυξη προς το φως (ηλιοτροπισμός) στα πρώτα στάδια, ενώ σταματά αυτή τη συμπεριφορά κατά την ανθοφορία.
2.1.3 Φύλλα
- Μεγάλα, καρδιοειδή (καρδιόσχημα) με τραχιά υφή και χνούδι που μειώνει την απώλεια υγρασίας.
- Τοποθετημένα εναλλάξ στον βλαστό με μακριούς μίσχους.
- Υψηλή περιεκτικότητα σε χλωροφύλλη για αποτελεσματική φωτοσύνθεση.
2.1.4 Άνθος (Κεφαλή)
- Το χαρακτηριστικό άνθος-κεφαλή διαμέτρου 15–30 cm αποτελείται από:
- Περιφερειακά άνθη (γλωσσοειδή): Στείρα, για προσέλκυση εντόμων επικονιαστών.
- Εσωτερικά άνθη (σωληνοειδή): Γόνιμα, παράγουν γύρη και σπόρους.
- Ηλιοτροπισμός: Το άνθος ακολουθεί την πορεία του ήλιου μέχρι την ανθοφορία, βελτιώνοντας την παραγωγή.
2.1.5 Καρπός (Σπόρος)
- Ο σπόρος είναι αχαίνιο (ξηρός καρπός), περιέχει:
- Εξωτερικό περικάρπιο (κέλυφος): Προστατεύει το σπέρμα.
- Ενδοσπέρμιο και φύτρο: Πλούσια σε έλαια (35–50%).
- Χρησιμοποιείται για την παραγωγή λαδιού, ζωοτροφών και τροφίμων.
2.2.1 Στάδιο Φυτρώματος (0–10 ημέρες)
- Ανάπτυξη ριζών και κοτυληδόνων.
- Απαιτεί επάρκεια υγρασίας και θερμοκρασία εδάφους 8–10°C για ταχεία εγκατάσταση.
2.2.2 Στάδιο Ανάπτυξης Φύλλων και Βλαστών (10–40 ημέρες)
- Γρήγορη αύξηση βλαστών και φύλλων.
- Δημιουργία των ανθικών καταβολών (κεφαλών).
- Αυξημένες ανάγκες σε άζωτο (N) και φώσφορο (P) για ισχυρή ανάπτυξη.
2.2.3 Στάδιο Ανθοφορίας (40–70 ημέρες)
- Άνοιγμα κεφαλών και γονιμοποίηση ανθέων.
- Κρίσιμο στάδιο με μέγιστες απαιτήσεις σε νερό και κάλιο (K) για τη διαμόρφωση των σπόρων.
- Ευαίσθητο σε ξηρασία και ελλείψεις θρεπτικών στοιχείων.
2.2.4 Στάδιο Γεμίσματος Σπόρων (70–100 ημέρες)
- Οι σπόροι μεγαλώνουν και γεμίζουν με λάδι.
- Αυξημένες ανάγκες σε κάλιο (K) για μεταφορά σακχάρων και ελαίων.
- Περιορισμός του αζώτου (N) για αποφυγή υπερβολικής βλάστησης.
2.2.5 Στάδιο Ωρίμανσης και Ξήρανσης (100–120 ημέρες)
- Ο βλαστός και τα φύλλα ξεραίνονται.
- Η υγρασία των σπόρων μειώνεται στο 9–10% για συγκομιδή.
- Στάδιο κατάλληλο για συγκομιδή με μηχανές συγκομιδής ηλίανθου.
2.3.1 Φωτοσύνθεση και Ηλιοτροπισμός
- Το ηλιοτροπικό σύστημα κατά την ανάπτυξη βελτιώνει τη φωτοσυνθετική απόδοση.
- Κατά την ανθοφορία, η σταθεροποίηση του άνθους βελτιστοποιεί τη γύρη και τη γονιμοποίηση.
2.3.2 Αντοχή στην Ξηρασία και Προσρόφηση Νερού
- Βαθύ ριζικό σύστημα για εξαγωγή νερού από μεγαλύτερα βάθη.
- Χαμηλές απαιτήσεις νερού κατά τα πρώτα στάδια ανάπτυξης.
2.3.3 Ρυθμός Ανάπτυξης και Απορρόφηση Θρεπτικών
- Μέγιστη απορρόφηση φωσφόρου (P) στα πρώτα στάδια για ανάπτυξη ριζών.
- Υψηλές απαιτήσεις σε κάλιο (K) κατά την ωρίμανση των σπόρων.
- Απορρόφηση αζώτου (N) σε όλη τη διάρκεια της ανάπτυξης, αλλά ιδιαίτερα έως την ανθοφορία.
3. Προετοιμασία Εδάφους και Σπορά
3.1.1 Κατάλληλα Εδάφη για Ηλίανθο
- Ελαφρά αμμοπηλώδη εδάφη με καλή αποστράγγιση.
- Μέτριας σύστασης εδάφη που διατηρούν επάρκεια υγρασίας χωρίς να πλημμυρίζουν.
- Αποφυγή βαρέων αργιλωδών εδαφών που εμποδίζουν τη διείσδυση των ριζών και την αποστράγγιση.
3.1.2 Ιδανικό pH Εδάφους
- 6,0–7,5 (ουδέτερο έως ελαφρώς αλκαλικό).
- Ανοχή σε όξινα εδάφη: Έως pH 5,5 με τη χρήση ασβεστίου (Ca) για βελτίωση της αντίδρασης.
- Αντοχή σε αλατούχα εδάφη: Μέτρια ανοχή σε EC έως 3 dS/m.
3.2 Προετοιμασία Εδάφους
Βήματα Προετοιμασίας:
- Βαθιά Άροση (Φθινόπωρο):
- Βάθος 25–30 cm για σπάσιμο συμπιεσμένων στρωμάτων και βελτίωση του αερισμού.
- Ενσωμάτωση Υπολειμμάτων Καλλιέργειας:
- Τυχόν φυτικά υπολείμματα ενσωματώνονται με άροση , για αύξηση της οργανικής ουσίας.
- Κατεργασία με Δισκοσβάρνα (Άνοιξη):
- Δημιουργία λεπτού και ομοιόμορφου σπόρου-στρώματος.
- Εφαρμογή Βασικής Λίπανσης:
- Ενσωμάτωση φωσφόρου (P) και καλίου (K) πριν τη σπορά.
- Ισοπέδωση: (προαιρετικά)
- Εξασφάλιση ομοιομορφίας στην επιφάνεια για καλύτερη κατανομή νερού κατά την άρδευση.
3.3.1 Εποχή Σποράς
- Νότια Ελλάδα: Τέλη Μαρτίου – αρχές Απριλίου.
- Βόρεια Ελλάδα: Μέσα – τέλη Απριλίου.
- Ελάχιστη Θερμοκρασία Εδάφους: 8–10°C για ταχεία βλάστηση.
- Ιδανική Θερμοκρασία Εδάφους: 15–18°C.
3.3.2 Βάθος Σποράς
- 3–5 cm σε ελαφρά εδάφη.
- 2–3 cm σε βαριά εδάφη ή εδάφη με υψηλή υγρασία.
- Ομοιομορφία στο βάθος σποράς εξασφαλίζει ταυτόχρονη βλάστηση.
3.3.3 Αποστάσεις Φύτευσης και Πυκνότητα Φυτών
Τύπος Καλλιέργειας | Απόσταση Γραμμών (cm) | Απόσταση Φυτών (cm) | Φυτά/στρέμμα |
Ηλίανθος για Σπόρο (Έλαιο) | 70–75 | 20–25 | 5.000–6.000 |
Ηλίανθος για Ζωοτροφές | 60–70 | 15–20 | 7.000–8.000 |
Ηλίανθος για Βιοκαύσιμα | 70–75 | 20–25 | 5.000–6.000 |
3.4.1 Ποικιλίες Υψηλής Απόδοσης
- Ελαιούχες Ποικιλίες:
- Υψηλή περιεκτικότητα σε έλαιο (40–50%).
- Βιομηχανικές Ποικιλίες:
- Αντοχή σε μηχανική συγκομιδή και μεταφορά.
- Ποικιλίες Ζωοτροφών:
- Υψηλή παραγωγή βιομάζας για ενσίρωση.
4. Λίπανση και Θρέψη
4.1.1 Σημασία της Ισορροπημένης Λίπανσης
Η σωστή διαχείριση της λίπανσης εξασφαλίζει:
- Βέλτιστη ανάπτυξη ριζών και βλαστών.
- Αυξημένη παραγωγή σπόρων και περιεκτικότητα σε λάδι.
- Αντοχή σε ξηρασία και ασθένειες.
- Καλύτερη αξιοποίηση του εδάφους σε ξηρικές ή φτωχές περιοχές.
4.1.2 Ειδικά Χαρακτηριστικά Θρέψης του Ηλίανθου
- Βαθύ Ριζικό Σύστημα:
- Εκμεταλλεύεται τα βαθύτερα στρώματα του εδάφους, απορροφώντας υπολειμματικά θρεπτικά στοιχεία.
- Αντέχει σε ξηρικές συνθήκες αλλά απαιτεί συνεχή επάρκεια θρεπτικών στοιχείων.
- Υψηλές Απαιτήσεις σε Κάλιο (K):
- Κρίσιμο για τη μεταφορά σακχάρων και την ανάπτυξη των σπόρων.
- Αυξάνει το ποσοστό λαδιού στους σπόρους.
- Ευαισθησία στο Βόριο (B):
- Απαραίτητο για τη γονιμοποίηση και τον σχηματισμό κεφαλών.
- Χαμηλές συγκεντρώσεις βορίου προκαλούν κενά στους σπόρους.
4.1.3 Στρατηγική Λίπανσης Ανά Στάδιο Ανάπτυξης
Στάδιο Ανάπτυξης | Κύριες Ανάγκες Θρέψης | Βασικά Θρεπτικά Στοιχεία |
Βλάστηση και Ανάπτυξη Ριζών | Ανάπτυξη ισχυρού ριζικού συστήματος και πρώτων φύλλων. | Φώσφορος (P), Άζωτο (N) |
Ανάπτυξη Βλαστών και Φύλλων | Γρήγορη αύξηση βιομάζας και διαμόρφωση κεφαλών. | Άζωτο (N), Κάλιο (K) |
Ανθοφορία και Γονιμοποίηση | Δημιουργία ανθέων και γονιμοποίηση για σχηματισμό σπόρων. | Βόριο (B), Κάλιο (K), Άζωτο (N) |
Γέμισμα Σπόρων | Αποθήκευση λαδιού και αύξηση βάρους των σπόρων. | Κάλιο (K), Φώσφορος (P) |
Ωρίμανση Σπόρων | Σταθεροποίηση παραγωγής και βελτίωση ποιότητας λαδιού. | Κάλιο (K), Μαγνήσιο (Mg) |
4.1.4 Ρυθμός Πρόσληψης Θρεπτικών Στοιχείων
- Το 60–70% του αζώτου (N) απορροφάται πριν την ανθοφορία.
- Το 80% του φωσφόρου (P) απαιτείται στα πρώτα 40–50 ημέρες ανάπτυξης.
- Το 70–80% του καλίου (K) απορροφάται κατά το στάδιο γεμίσματος των σπόρων.
4.1.5 Αντιμετώπιση Προβλημάτων Θρέψης
- Έλλειψη Αζώτου (N):
- Χλωρωτικά φύλλα, περιορισμένη ανάπτυξη και μικρές κεφαλές.
- Λύση: Βασική και επιφανειακή εφαρμογή σε δόσεις.
- Έλλειψη Φωσφόρου (P):
- Καθυστερημένη ανάπτυξη ριζών και μειωμένη ανθοφορία.
- Λύση: Ενσωμάτωση P στην προετοιμασία εδάφους.
- Έλλειψη Καλίου (K):
- Χαμηλή ποιότητα λαδιού και πλάγιασμα φυτών.
- Λύση: Σταδιακή εφαρμογή K κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας.
- Έλλειψη Βορίου (B):
- Σχηματισμός κενών σπόρων στις κεφαλές.
- Λύση: Διαφυλλική εφαρμογή B πριν την ανθοφορία.
4.2.1 Άζωτο (N)
Ρόλος του Αζώτου στο Ηλίανθο:
- Βασικό συστατικό της χλωροφύλλης και των πρωτεϊνών.
- Ενισχύει τη βλαστική ανάπτυξη και τη φωτοσύνθεση.
- Προωθεί τον σχηματισμό κεφαλών και την αύξηση της βιομάζας.
- Επηρεάζει την περιεκτικότητα σε λάδι στους σπόρους.
Απαιτήσεις σε Άζωτο (N):
Στάδιο Ανάπτυξης | Δόση (κιλά/στρέμμα) | Στόχος Εφαρμογής |
Βασική Εφαρμογή (Πριν τη Σπορά) | 5–7 | Ενίσχυση της ριζικής ανάπτυξης και βλαστικών οργάνων. |
Επιφανειακή (40–50 ημέρες) | 4–5 | Υποστήριξη της ανθοφορίας και της ανάπτυξης κεφαλών. |
Τελική Εφαρμογή (70–80 ημέρες) | 2–3 | Στήριξη του γεμίσματος των σπόρων χωρίς υπερβολική βλάστηση. |
Προβλήματα από Ανισορροπία Αζώτου:
- Έλλειψη (N):
- Χλώρωση παλαιών φύλλων και μειωμένη ανάπτυξη κεφαλών.
- Μικρότεροι σπόροι και χαμηλή απόδοση λαδιού.
- Περίσσεια (N):
- Υπερβολική ανάπτυξη φύλλων εις βάρος των σπόρων.
- Καθυστέρηση στην ωρίμανση και αυξημένος κίνδυνος ασθενειών.
4.2.2 Φώσφορος (P)
Ρόλος του Φωσφόρου στο Ηλίανθο:
- Ενισχύει την ανάπτυξη του ριζικού συστήματος και την εγκατάσταση του φυτού.
- Συμβάλλει στη μεταφορά ενέργειας μέσω ATP.
- Υποστηρίζει τη γονιμοποίηση και τον σχηματισμό σπόρων.
- Βελτιώνει την ωρίμανση και την ποιότητα λαδιού.
Απαιτήσεις σε Φώσφορο (P):
Στάδιο Ανάπτυξης | Δόση (κιλά/στρέμμα) | Στόχος Εφαρμογής |
Βασική Λίπανση (Πριν τη Σπορά) | 3–5 | Ανάπτυξη ριζών και πρώιμη υποστήριξη βλαστών. |
Επιφανειακή (20–30 ημέρες) | 2–3 | Στήριξη ανάπτυξης και ανθοφορίας. |
Προβλήματα από Ανισορροπία Φωσφόρου:
- Έλλειψη (P):
- Καθυστερημένη ανάπτυξη ριζών και μικρά φυτά.
- Κακή γονιμοποίηση και μειωμένο ποσοστό σπόρων.
- Περίσσεια (P):
- Μείωση της απορρόφησης ψευδαργύρου (Zn) και άλλων ιχνοστοιχείων.
4.2.3 Κάλιο (K)
Ρόλος του Καλίου στο Ηλίανθο:
- Ενισχύει την ποιότητα και το μέγεθος των σπόρων.
- Βελτιώνει τη μεταφορά σακχάρων και την περιεκτικότητα σε λάδι.
- Αυξάνει την αντοχή σε ξηρασία και την αντοχή σε ασθένειες.
- Ρυθμίζει τη διαχείριση νερού στο φυτό.
Απαιτήσεις σε Κάλιο (K):
Στάδιο Ανάπτυξης | Δόση (κιλά/στρέμμα) | Στόχος Εφαρμογής |
Βασική Λίπανση (Πριν τη Σπορά) | 6–8 | Σταθερή ανάπτυξη και σχηματισμός κεφαλών. |
Επιφανειακή (50–70 ημέρες) | 4–5 | Στήριξη γεμίσματος σπόρων και αύξηση λαδιού. |
Προβλήματα από Ανισορροπία Καλίου:
- Έλλειψη (K):
- Μειωμένη ποιότητα και ποσότητα σπόρων.
- Κακή αντοχή στην ξηρασία και ευαισθησία σε ασθένειες.
- Περίσσεια (K):
- Περιορισμένη απορρόφηση ασβεστίου (Ca) και μαγνησίου (Mg).
4.2.4 Δευτερεύοντα Θρεπτικά Στοιχεία (Mg, S)
- Μαγνήσιο (Mg):
- Ρόλος: Σύνθεση χλωροφύλλης και φωτοσύνθεση.
- Δόση: 1–2 κιλά/στρέμμα (διαφυλλικά).
- Έλλειψη: Χλώρωση των παλαιών φύλλων.
- Θείο (S):
- Ρόλος: Σύνθεση πρωτεϊνών και ενίσχυση αντοχής.
- Δόση: 1–2 κιλά/στρέμμα σε θειική μορφή.
- Έλλειψη: Κιτρίνισμα νεαρών φύλλων και μείωση παραγωγής.
4.3.1 Βασική Λίπανση (Πριν τη Σπορά)
Στόχος:
- Υποστήριξη της αρχικής ανάπτυξης ριζών και βλαστών.
- Παροχή θρεπτικών στοιχείων που δεν μετακινούνται εύκολα στο έδαφος (P, K).
Θρεπτικό Στοιχείο | Δόση (κιλά/στρέμμα) | Μέθοδος Εφαρμογής |
Άζωτο (N) | 5–7 | Ενσωμάτωση με όργωμα ή στη γραμμή σποράς. |
Φώσφορος (P₂O₅) | 4–6 | Ενσωμάτωση 5–7 cm κάτω από τη γραμμή σποράς. |
Κάλιο (K₂O) | 6–8 | Εφαρμογή στο έδαφος με ενσωμάτωση για ομοιόμορφη κατανομή. |
Βόριο (B) | 0,2–0,3 | Προσθήκη σε κοκκώδη μορφή ή σε διαφυλλική εφαρμογή. |
Σημείωση:
- Σε φτωχά εδάφη ή περιοχές με χαμηλή οργανική ύλη, συνιστάται η προσθήκη οργανικών λιπασμάτων ή κομπόστ για τη βελτίωση της δομής του εδάφους.
- Σε όξινα εδάφη, η εφαρμογή ασβέστου (CaCO₃) μπορεί να ρυθμίσει το pH στο επιθυμητό εύρος.
4.3.2 Επιφανειακή Λίπανση (Κατά την Ανάπτυξη)
Στόχος:
- Στήριξη της βλαστικής ανάπτυξης και της ανθοφορίας.
- Διατήρηση υψηλών επιπέδων κάλιου και αζώτου για τη φωτοσύνθεση και τη μεταφορά θρεπτικών στοιχείων στους σπόρους.
Στάδιο Ανάπτυξης | Άζωτο (N) | Κάλιο (K₂O) | Ειδικές Εφαρμογές |
20–30 ημέρες (Φύτρωμα) | 3–4 κιλά | 2–3 κιλά | Διαφυλλική εφαρμογή Zn (150–200 g/στρέμμα). |
40–50 ημέρες (Ανθοφορία) | 4–5 κιλά | 4–5 κιλά | Προσθήκη B (100–150 g/στρέμμα) για ενίσχυση γονιμοποίησης. |
60–70 ημέρες (Σχηματισμός Σπόρων) | 3–4 κιλά | 4–5 κιλά | Εφαρμογή S (100–150 g/στρέμμα) για ποιότητα λαδιού. |
Ειδικές Συστάσεις:
- Το άζωτο (N) εφαρμόζεται σε 2–3 δόσεις για μείωση απωλειών.
- Το κάλιο (K) διατηρείται σε υψηλά επίπεδα, ειδικά κατά την ανθοφορία και το γέμισμα των σπόρων.
- Προτείνονται διαφυλλικές εφαρμογές μικροστοιχείων (Zn, B) σε κρίσιμα στάδια ανάπτυξης.
4.3.3 Πρόγραμμα Λίπανσης για Ωρίμανση Σπόρων
Στόχος:
- Στήριξη της ωρίμανσης των σπόρων και βελτίωση της ποιότητας και ποσότητας λαδιού.
- Ενίσχυση της αντοχής σε περιβαλλοντικό στρες και ασθένειες.
Στάδιο Ανάπτυξης | Άζωτο (N) | Κάλιο (K₂O) | Ειδικές Εφαρμογές |
80–90 ημέρες (Γέμισμα Σπόρων) | 2–3 κιλά | 3–4 κιλά | Ενίσχυση με Mg (200–300 g/στρέμμα) για φωτοσύνθεση. |
100–110 ημέρες (Ωρίμανση) | 1–2 κιλά | 2–3 κιλά | Προσθήκη S (100–150 g/στρέμμα) για σταθεροποίηση λαδιού. |
4.3.4 Διαφυλλική Θρέψη και Διορθωτικές Εφαρμογές
- Βόριο (B):
- Δόση: 100–150 g/στρέμμα πριν την άνθηση.
- Στόχος: Ενίσχυση γονιμοποίησης και αποφυγή κενών στους σπόρους.
- Ψευδάργυρος (Zn):
- Δόση: 150–200 g/στρέμμα στη φάση ανάπτυξης φύλλων.
- Στόχος: Ανάπτυξη ριζών και βλαστών.
- Μαγνήσιο (Mg):
- Δόση: 200–300 g/στρέμμα κατά την ωρίμανση.
- Στόχος: Υποστήριξη της φωτοσύνθεσης και μεταφορά σακχάρων.
- Θείο (S):
- Δόση: 100–150 g/στρέμμα σε κρίσιμα στάδια (ανθοφορία, ωρίμανση).
- Στόχος: Σταθεροποίηση της παραγωγής λαδιού.
4.4.1 Ρόλος και Λειτουργίες των Μικροστοιχείων
1. Βόριο (B):
- Λειτουργία:
- Προάγει τη γονιμοποίηση και τον σχηματισμό των σπόρων.
- Συμβάλλει στη μεταφορά σακχάρων και στην ανάπτυξη των κυτταρικών τοιχωμάτων.
- Συμπτώματα Έλλειψης:
- Κενά στους σπόρους της κεφαλής (υπογονιμοποίηση).
- Παραμορφωμένα φύλλα και καθυστερημένη ανάπτυξη.
- Δόση και Εφαρμογή:
- Διαφυλλικά: 100–150 g/στρέμμα πριν την άνθηση.
- Βασικά: 0,2–0,3 kg/στρέμμα σε εδάφη φτωχά σε βόριο.
2. Ψευδάργυρος (Zn):
- Λειτουργία:
- Συμμετέχει στη σύνθεση ενζύμων και στην παραγωγή αυξινών για την ανάπτυξη βλαστών.
- Ρυθμίζει τη φωτοσύνθεση και την παραγωγή πρωτεϊνών.
- Συμπτώματα Έλλειψης:
- Χλωρώσεις στα νεαρά φύλλα και περιορισμένη ανάπτυξη βλαστών.
- Κακή γονιμοποίηση και μικρότερες κεφαλές.
- Δόση και Εφαρμογή:
- Διαφυλλικά: 150–200 g/στρέμμα κατά τη βλαστική ανάπτυξη.
- Βασικά: 0,5–1 kg/στρέμμα σε χηλική μορφή.
3. Μαγνήσιο (Mg):
- Λειτουργία:
- Κύριο στοιχείο της χλωροφύλλης για τη φωτοσύνθεση.
- Υποστηρίζει τη μεταφορά σακχάρων και τη σύνθεση λαδιού στους σπόρους.
- Συμπτώματα Έλλειψης:
- Κιτρίνισμα στα παλαιότερα φύλλα (μεσοφύλλια χλώρωση).
- Κακή ποιότητα λαδιού και μειωμένη ανάπτυξη των κεφαλών.
- Δόση και Εφαρμογή:
- Διαφυλλικά: 200–300 g/στρέμμα ως θειικό μαγνήσιο.
- Βασικά: 1–2 kg/στρέμμα για φτωχά εδάφη.
4. Θείο (S):
- Λειτουργία:
- Ενισχύει τη σύνθεση αμινοξέων και πρωτεϊνών.
- Βελτιώνει την αντοχή σε ξηρασία και την ποιότητα των σπόρων.
- Συμπτώματα Έλλειψης:
- Κιτρίνισμα των νεότερων φύλλων.
- Υποβάθμιση της ποιότητας των σπόρων και μείωση περιεκτικότητας σε λάδι.
- Δόση και Εφαρμογή:
- Διαφυλλικά: 100–150 g/στρέμμα σε στάδια ανθοφορίας.
- Βασικά: 1–2 kg/στρέμμα σε θειική μορφή.
4.4.2 Διαφυλλική Θρέψη – Χρονοδιάγραμμα Εφαρμογής
Η διαφυλλική θρέψη προσφέρει άμεση διόρθωση ελλείψεων και υποστηρίζει κρίσιμα στάδια ανάπτυξης, όπως η ανθοφορία και το γέμισμα των σπόρων.
Στάδιο Ανάπτυξης | Ιχνοστοιχεία και Δόσεις | Στόχος |
20–30 ημέρες (Φύτρωμα) | Zn: 150–200 g/στρέμμα, Mg: 200–300 g/στρέμμα | Ανάπτυξη ριζών και φύλλων. |
40–50 ημέρες (Ανθοφορία) | B: 100–150 g/στρέμμα, S: 100–150 g/στρέμμα | Ενίσχυση γονιμοποίησης και αντοχή σε στρες. |
60–70 ημέρες (Γέμισμα Σπόρων) | K: 3–4 κιλά/στρέμμα, Mg: 200–300 g/στρέμμα, S: 100–150 g/στρέμμα | Αύξηση βάρους και περιεκτικότητας σε λάδι. |
4.4.3 Οφέλη της Διαφυλλικής Θρέψης
- Άμεση απορρόφηση: Τα θρεπτικά στοιχεία εισέρχονται απευθείας στα κύτταρα.
- Διόρθωση Ελλείψεων: Βελτιώνει την ανάπτυξη κατά τη διάρκεια κρίσιμων φάσεων.
- Συνδυασμός με Φυτοπροστασία: Μειώνει το κόστος, καθώς εφαρμόζεται μαζί με ψεκασμούς φυτοφαρμάκων.
- Βελτίωση Ποιότητας: Αυξάνει το ποσοστό λαδιού και την ομοιομορφία των σπόρων.
5. Άρδευση και Διαχείριση Νερού
5.1 Απαιτήσεις σε Νερό και Ευαισθησία στη Ξηρασία
- Συνολική Κατανάλωση Νερού: 400–600 mm/καλλιεργητική περίοδο .
- Κρίσιμα Στάδια Άρδευσης:
- Ανάπτυξη Βλαστών (20–40 ημέρες): Στήριξη βλαστικής ανάπτυξης.
- Ανθοφορία (40–60 ημέρες): Μέγιστες απαιτήσεις για γονιμοποίηση.
- Γέμισμα Σπόρων (60–90 ημέρες): Αύξηση βάρους και περιεκτικότητας σε λάδι.
- Αντοχή σε Ξηρασία:
- Καλή αντοχή λόγω βαθιού ριζικού συστήματος (έως 2–3 m).
- Ευαίσθητος σε ξηρασία κατά την ανθοφορία, που επηρεάζει τη γονιμοποίηση και την απόδοση.
7. Συγκομιδή και Αποθήκευση
7.1 Χρόνος Συγκομιδής
- Καθορισμός Χρόνου Συγκομιδής:
- Ο ηλίανθος είναι έτοιμος για συγκομιδή όταν:
- Τα φύλλα έχουν ξεραθεί και αποκολληθεί.
- Τα κεφάλια είναι στραμμένα προς τα κάτω (χαρακτηριστική «κλίση ωρίμανσης»).
- Οι σπόροι έχουν σκληρύνει και η υγρασία τους έχει μειωθεί στο 9–12%.
- Κίνδυνοι από Καθυστερημένη Συγκομιδή:
- Απώλειες σπόρων από πτώσεις ή πουλιά.
- Αύξηση της υγρασίας στους σπόρους και ανάπτυξη μυκήτων (π.χ. Alternaria).
- Μείωση της ποιότητας λαδιού λόγω οξείδωσης.
7.3 Προετοιμασία και Ξήρανση Σπόρων
- Υγρασία Σπόρων:
- Ιδανική υγρασία συγκομιδής: 9–12%.
- Σε υψηλότερη υγρασία, απαιτείται ξήρανση για αποφυγή ανάπτυξης μυκήτων.
- Ξήρανση Σπόρων:
- Θερμοκρασία ξήρανσης: 40–45°C για διατήρηση της ποιότητας λαδιού.
- Αποφυγή υπερθέρμανσης που μπορεί να μειώσει την περιεκτικότητα σε λάδι.
7.4 Αποθήκευση Σπόρων
- Συνθήκες Αποθήκευσης:
- Υγρασία Σπόρων: <9% για μακροχρόνια αποθήκευση.
- Θερμοκρασία Αποθήκης: <20°C για την αποφυγή ανάπτυξης εντόμων και μυκήτων.
- Αερισμός: Διατήρηση χαμηλής υγρασίας και αποφυγή συμπυκνώσεων.
- Προστασία από Μολύνσεις και Εχθρούς:
- Χρήση εντομοκτόνων ή φυσικών μεθόδων απολύμανσης.
- Τακτικός έλεγχος για παρουσία εντόμων (π.χ. σκόροι).
- Ποιοτικός Έλεγχος:
- Μέτρηση της περιεκτικότητας σε λάδι (>40%).
- Έλεγχος της οξύτητας του λαδιού για αποφυγή υποβάθμισης.